Beauty w Polsce

Switch to desktop Register Login

Chirurgia plastyczna

Chirurgia plastyczna nie tylko dla urody

Medyczne newsy

Medyczne newsy - Medyczne newsy
Rozmowa Barbary Michalik z prof. dr. hab. n. med. Józefem Jethonem, krajowym konsultantem z zakresu chirurgii plastycznej i leczenia oparzeń, kierownikiem Kliniki Chirurgii Plastycznej Państwowego Szpitala Klinicznego nr 1 im. prof. W. Orłowskiego i Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie.

 

Granica między chirurgią plastyczną a innymi dziedzinami medycyny bywa umowna. Dlatego też na co dzień współpraca z lekarzami różnych specjalności jest tu konieczna.

Poprawa wyglądu i stanu zdrowia niejednokrotnie polepsza samopoczucie, likwiduje kompleksy, ułatwia funkcjonowanie w społeczeństwie. Oparzenia należy operować jak najszybciej. Chodzi o to, aby jak najwcześniej usunąć martwe tkanki stanowiące podłoże, na którym rozwijają się drobnoustroje, i w ten sposób zapobiec zakażeniom.

- Panie Profesorze, najgłośniej i najczęściej mówi się o chirurgii estetycznej, która poprawia urodę i likwiduje efekty starzenia. A przecież o wiele większą rolę odgrywają operacje plastyczne, które przeprowadza się ze względu na wskazania medyczne, czyli zabiegi ściśle wiążące się ze zdrowiem człowieka...

Chirurgia plastyczna jest specjalnością wywodzącą się z chirurgii ogólnej. Jej zakres obejmuje leczenie wad rozwojowych głowy, takich jak rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia, leczenie wad rozwojowych ręki, np. palcozrostu, leczenie wad zewnętrznych części układu moczowo - płciowego, nowotworów powłok skórnych, zniekształceń i ubytków będących następstwem urazów i chorób - leczenie oparzeń, chirurgię ręki. Zasadniczą cechą chirurgii plastycznej jest kształtowanie takich tkanek jak skóra, powięĽ, ścięgna, nerwy, chrząstka, kość, tkanka tłuszczowa. Głównym celem jest tu odtwarzanie lub przywracanie funkcji i kształtu części ciała.

Często popełnianym błędem jest utożsamianie chirurgii plastycznej z chirurgią kosmetyczną określaną również jako chirurgia estetyczna. Jest ona jedynie działem chirurgii plastycznej zajmującym się chirurgiczną korekcją części ciała (często twarzy) znacznie odbiegających od przyjętych norm estetycznych oraz usuwaniem oznak starzenia się powłok ciała.

- Najmłodszy dział, powstały stosunkowo niedawno, to mikrochirurgia...
Technika mikrochirurgiczna to sposób operowania małych naczyń i nerwów o średnicy około 1 mm. Używa się tu mikroskopu operacyjnego, lup, odpowiedniego instrumentarium i szwów. Umożliwia to przenoszenie wolnych płatów tkankowych w celu rekonstrukcji w miejscu ubytku tkanek będącego następstwem urazów, chorób lub wad rozwojowych.

- Czy w tych przypadkach często mamy do czynienia z transplantologią?
Techniki mikrochirurgii stosuje się w zabiegach transplantacyjnych i replantacyjnych. Są to bardzo długie, żmudne i wyczerpujące operacje wymagające od chirurga dużej sprawności.
Przykładem transplantacji jest przeniesienie palca stopy w miejsce brakującego palca ręki. Najczęściej wykonuje się rekonstrukcje kciuka, którego brak w istotny sposób upośledza funkcje chwytne ręki.
Zabiegi replantacyjne polegają na przyszyciu odciętej podczas urazu części ciała, na przykład takich jak palce czy ręka.

- W jaki sposób chirurgia plastyczna wiąże się ze zdrowiem człowieka?
Przykładów może tu być bardzo wiele. Klasyczne to leczenie wad rozwojowych, takich jak rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego i poniebienia, począwszy od najlżejszej postaci, jaką jest rozszczep wargi, a kończąc na najcięższej formie wady, jaką jest obustronny rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia. Wada ta jest przyczyną zaburzeń w połykaniu, mówieniu, oddychaniu i rozwoju twarzoczaszki. Leczenie nowotworów powłok skórnych to kolejny przykład wskazujący na rolę chirurgii plastycznej w ochronie zdrowia pacjenta.

- Warto tu także wspomnieć o jeszcze jednej, bardzo ważnej dziedzinie - leczeniu oparzeń...
Leczenie oparzeń, a szczególnie ciężkich oparzeń będących jednym z najpoważniejszych uszkodzeń ustroju, jest trudne i niestety kosztowne. Uważa się, że największym zagrożeniem dla ciężko oparzonego jest zakażenie ran oparzeniowych.

W związku z tym po wyprowadzeniu chorego ze wstrząsu oligowolemicznego, polegającego na zmniejszeniu objętości krążącej krwi, i przywróceniu jej odpowiedniej ilości przystępujemy do wycięcia martwych tkanek będących głównym źródłem zakażenia. Po ich usunięciu rany są pokrywane przeszczepami skóry pochodzącymi z ciała pacjenta, a w przypadku ich niewystarczającej ilości - przeszczepami pobranymi od innego człowieka, najczęściej ze zwłok. W zaopatrywaniu ran po wycięciu martwicy oparzeniowej stosujemy również przeszczepy konserwowane i hodowle własnego naskórka.

Kolejnym etapem w leczeniu ciężko oparzonego jest korekcja zniekształceń pooparzeniowych, które najczęściej występują pod postacią przykurczów. Są to wieloetapowe rekonstrukcje połączone z intensywnym leczeniem usprawniającym.

- Skoro granice między chirurgią plastyczną i estetyczną, a także chirurgią plastyczną i innymi dziedzinami medycyny są nieostre, chirurg plastyk zapewne często musi współpracować z lekarzami innych specjalności.
Rzeczywiście, granica między tym, co należy do chirurgii plastycznej, a co do innych dziedzin medycyny, bywa umowna. Dlatego też na co dzień współpraca z lekarzami innych specjalności jest tu często konieczna.

Można to prześledzić choćby na przykładzie laryngologii. Laryngolog zajmuje się np. poprawą funkcji nosa, udrożnieniem go, wyprostowaniem skrzywionej przegrody, elementów chrzęstnych lub kostnych. Zazwyczaj zmiana wyglądu nosa nie wchodzi w zakres jego zainteresowań. Jeżeli jednak cała tzw. piramida nosa jest krzywa, dobrym rozwiązaniem będzie operowanie pacjenta w oddziale chirurgii plastycznej. Dzięki temu można od razu zapewnić drożno¶ć, prawidłowe oddychanie oraz przywrócić pożądany kształt nosa (sprzed wypadku czy innego urazu). Konsultujemy się z laryngologami, którzy niekiedy uczestniczą w zabiegu razem z nami. Kiedy indziej chirurg plastyk rekonstruuje ucho zewnętrzne, a laryngolog wykonuje zabiegi poprawiające pacjentowi słuch.

Innym przykładem wspólnego działania mogą być zabiegi chirurgiczne, których dokonuje się po mastektomii, czyli usunięciu części lub całego sutka z powodu nowotworu. Po amputacji sutka chirurg plastyk może zająć się jego odtworzeniem. Często zresztą zabiegi rekonstrukcyjne tego rodzaju przeprowadza się na oddziałach onkologii. Po operacji onkologicznej pacjentce można odtworzyć sutek za pomocą jej własnych tkanek lub wszczepić protezy silikonowe albo też wypełnione solą fizjologiczną. Trzeba tu zaznaczyć, że wprowadzenie do organizmu implantów niekiedy poprzedza się uzupełnieniem operowanego miejsca materiałem pochodzącym z innej częsci ciała. Wszczepiona proteza musi się znajdować bowiem pod wartościową pokrywą, czyli zdrową skórą odpowiedniej grubości - nie może to być tylko cienka bliznowata powierzchnia pozostała po zabiegu amputacyjnym.

- Mówiliśmy już o tym, jak niekorzystne skutki może mieć nieprzeprowadzenie w porę operacji plastycznych. Czy zawsze trzeba je wykonywać jak najwcześniej, czy też niekiedy należy poczekać na sprzyjające okoliczności?
Problem ten jest niekiedy bardzo złożony i zależny od wielu czynników, między innymi od rodzaju operacji, wieku pacjenta, jego stanu itp. Niektóre wady rzeczywiscie wymagają operowania w ściśle określonym czasie. Do takich właśnie należy rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia. Pierwszą operację - zszycie rozszczepu wargi wykonuje się między 3. a 6. miesiącem życia, rozszczep podniebienia operuje się między 13. a 24. miesiącem (a czasem nawet póĽniej, bo około 2,5 roku). Niekiedy lekarze (z tym że jest to kontrowersyjny sposób postępowania) operują rozszczep wargi i podniebienia w jednym etapie. Czas wykonania tego zabiegu często przesuwa się do jak najwcześniejszego okresu. Niektórzy operują rozszczep wargi już w 1. miesiącu życia, ale większość ośrodków robi to wtedy, gdy dziecko ma około 5-6 miesięcy.

Przy operacjach rozszczepu podniebienia rodzi się problem: czy wykonać zabieg operacyjny, zanim dziecko zacznie mówić, co ułatwia prawidłowy rozwój mowy; a może decydować się na późniejszą operację, która z kolei w mniejszym stopniu zaburza rozwój szczęki i może być mniejszym obciążeniem dla zdrowia dziecka. Zabieg operacyjny jest przecież zawsze urazem dla tkanek, które operujemy, co jest szczególnie ważne dla rosnącego organizmu. Im bardziej bezurazowo (atraumatycznie) zostanie on przeprowadzony, tym lepiej. Na świecie wykonuje się w tej dziedzinie wieloośrodkowe badania, ale na ostateczne wyniki jest jeszcze za wcześnie.

Oparzenia (szczególnie tzw. krytyczne, czyli obejmujące około 50% i więcej powierzchni ciała) należy oczywiscie operować jak najszybciej. Chodzi o to, aby jak najwcześniej usunąć martwe tkanki stanowiące podłoże, na którym rozwijają się drobnoustroje, i w ten sposób zapobiec zakażeniom. Im szybciej wykonamy operację, tym szansa na wyleczenie jest większa. Dlatego ciężkie oparzenia operuje się tuż po wyprowadzeniu chorego ze wstrząsu (który ma miejsce podczas urazu i zaraz po nim). Niektórzy uważają nawet, że leczenie operacyjne powinno się rozpocząć jeszcze podczas wstrząsu, w którym chory się znajduje. Każdy następny dzień choroby oparzeniowej oznacza bowiem pogorszenie stanu, a szybkość operacji decyduje często o życiu. Dotyczy to również zamknięcia rany za pomocą przeszczepów skóry.

Taka terapia została wprowadzona jako postępowanie z wyboru (najlepsze) w latach 70. Do tego czasu stosowano zachowawczy sposób leczenia. Czekano, aż martwe tkanki ulegną demarkacji (polegającej na samoistnym wytworzeniu się wyraźnej granicy między żywą i martwą tkanką), a dopiero potem je usuwano, pokrywając to miejsce przeszczepami. Ciężko oparzony z reguły nie dożywał tego okresu i umierał na skutek zakażenia. Bardzo niebezpieczne jest współistniejące oparzenie dróg oddechowych. Szczególnie chodzi tu o oparzenia dymami czy parą wodną w pomieszczeniach zamkniętych. Do tej pory nadal są one przyczyną 80% przypadków zgonów.

- Tak więc w takich sytuacjach najlepsze wyniki daje leczenie świeżych ran?
Tak. świeże rany są z reguły najmniej zakażone. Wynik postępowania chirurgicznego jest najkorzystniejszy wtedy, gdy podczas pierwszego zabiegu operacyjnego można rekonstruować jak najwięcej uszkodzeń ciała. Generalnie dążymy do tego, aby w czasie pierwotnego zabiegu wykonać zabiegi terapeutyczne w jak największym zakresie. Przy takim postępowaniu zarówno wynik funkcjonalny, jak i estetyczny jest najlepszy. Im więcej uda nam się zrobić w czasie pierwszej operacji, tym następstwa urazu będą mniejsze.

Czasami jednak, np. przy bardzo rozległych lub głębokich uszkodzeniach, z wyrwaniem tkanek, zniszczenia są tak rozległe, iż od razu nie jesteśmy w stanie przeprowadzić wszystkich możliwych zabiegów, czyli pierwotnej rekonstrukcji ścięgien, kości, mięśni. Niektóre zabiegi wykonuje się wówczas w drugim etapie. Do takich poważnych urazów, niekiedy operowanych w kilku etapach, należą szczególnie oparzenia elektryczne, w których dochodzi do uszkodzeń na rozległej przestrzeni.

- Czy często bywa tak, że w wyniku długo nie leczonych uszkodzeń zniekształcenie się utrwala?
Niektóre zabiegi muszą być wykonane stosunkowo szybko, bo póżniej operacje są bardzo trudne lub niewykonalne, np. nerwy można rekonstruować do 2 lat po urazie, gdyż po tym okresie ich regeneracja nie jest możliwa. Czasami zniekształcenia są już tak zaawansowane, że musimy dokonywać bardzo rozległej rekonstrukcji, tzn. usuwać tkanki bliznowate, uzupełniać deficyt różnych tkanek, takich jak kości, ścięgna, nerwy.

- Operacja wywołuje ogromny stres u pacjentów, którzy obawiają się bólu, narkozy, niepożądanych skutków zabiegu.
Obecnie zasadą każdej chirurgii, nie tylko plastycznej, jest dążenie do tego, aby pacjent przed i podczas zabiegu był spokojny, nie odczuwał bólu, nie przeżywał stresu. Istnieją już ustalone zasady tzw. premedykacji mającej na celu bezpieczne przeprowadzenie znieczulenia i farmakologiczne przygotowanie pacjenta do operacji.

Tak więc przed zabiegiem aplikujemy choremu środki uspokajające, a poważniejsze, rozległe operacje przeprowadzamy zazwyczaj w znieczuleniu ogólnym. Przy tym zdajemy sobie sprawę z tego, że znieczulenie tego rodzaju jest zazwyczaj obciążeniem dla chorego. Tym bardziej że podczas takiego działania mogą się zdarzyć różne reakcje organizmu (z zatrzymaniem akcji serca włącznie).

Dlatego jeżeli jest to możliwe, stosujemy również miejscowe środki znieczulające. Można także znieczulić pacjenta przewodowo, np. blokując nerwy w obrębie operowanej ręki. Dzieci zazwyczaj operujemy w znieczuleniu ogólnym, wyłączając ich świadomość.

- Po zabiegu, w okresie rehabilitacji pacjent również odczuwa ból... Czy można mieć nadzieję, że coraz lepsze środki przeciwbólowe ułatwiają przetrwanie tego trudnego okresu?
Nie ma żadnej potrzeby, żeby pacjent cierpiał. Takie jest stanowisko całej współczesnej anestezjologii oraz wszystkich tych, którzy zajmują się zwalczaniem bólu. Po przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego anestezjolog przekazuje lekarzowi prowadzącemu zalecenia dotyczące postępowania przeciwbólowego, które w miarę potrzeby uzupełnia się odpowiednimi środkami zwalczającymi ból.

- Zdarza się, że operacje plastyczne powodują problemy związane z psychiką. Czy w przypadku operacji plastycznych koniecznych z punktu widzenia zdrowia częściej zwycięża rozsądek, czy też paraliżujący strach przed zabiegiem?
Tam, gdzie operacja musi być wykonana ze względów zdrowotnych, zazwyczaj nie stanowi to problemu, gdyż pacjent zdaje sobie sprawę z jej koniecznosci. Poprawa wyglądu i stanu zdrowia niejednokrotnie przecież polepsza samopoczucie, likwiduje kompleksy, ułatwia funkcjonowanie w społeczeństwie.

Czasem jednak chory tak panicznie boi się zabiegu operacyjnego lub lekceważy swój stan, że niebezpiecznie długo zwleka ze zgłoszeniem się na operację. Taka sytuacja jest szczególnie grożna w schorzeniach nowotworowych. Niestety, bywa tak, że pacjent zgłasza się dopiero wtedy, gdy zmiany nowotworowe dają dolegliwości bólowe. Dlatego też staramy się wczesniej, już podczas pierwszej wizyty tłumaczyć, że bez zabiegu operacyjnego zmiany nowotworowe moga stać się tak zaawansowane, iż po jakimś; czasie będzie za późno na ich usunięcie. Na szczęście zdarza się to rzadko i zazwyczaj jestesmy w stanie przekonać pacjentów do jak najwczesniejszej operacji.

Najczęsciej problemy psychiczne dotyczą osób operowanych z przyczyn estetycznych, często o zaburzonej osobowosci, które niekiedy mają spaczone wyobrażenia estetyczne. Zdarza się, że drobna blizna w obrębie twarzy czy szyi stanowi dla nich ogromny problem. Uważają ją za przyczynę wszelkich niepowodzeń życiowych, która rzekomo utrudnia im kontakt z otoczeniem. Dlatego też chirurg przed operacją często musi ocenić stan psychiczny pacjenta i zastanowić się, czy decydować się na korekcję tego rodzaju, czy też ze względu na nierealne oczekiwania zrezygnować z zabiegu.

- Jaka jest więc rola i miejsce chirurgii plastycznej we współczesnej medycynie?
Jak już wspomniałem, głównym zadaniem tej dziedziny medycyny jest przede wszystkim odtworzenie kształtu uszkodzonej części ciała i przywrócenie jej funkcji. Operacje rekonstrukcyjne są niekiedy bardzo złożone i zazwyczaj wymagają od chirurga tej specjalności przestrzennego widzenia i wyobrażenia sobie kształtu odtwarzanych części ciała. Poza tym, co też podkreślaliśmy, zabiegi te często wymagają ścisłej współpracy z lekarzami innych specjalności. Ważna jest przy tym konieczność indywidualizacji leczenia (np. ze względu na specyficzny charakter wady rozwojowej) oraz ścisła współpraca z pacjentem, szczególnie wtedy, gdy planuje się wieloetapowa terapię. Chirurg plastyk musi zawsze brać pod uwagę konieczność znalezienia nowych rozwiązań chirurgicznych, ponieważ typowe metody lecznicze w danym przypadku mogą się okazać niewystarczające.

- Dziękuję za rozmowę. Wkrótce będziemy rozmawiać z prof. dr. hab. n. med. Józefem Jethonem o przeszczepach skóry i bliznach.

"Żyjmy dłużej" 8 (sierpień) 1999

© Beauty w Polsce 2005 - 2017 . Powered by Grafic Art

Top Desktop version